Jak uwzględnić premie w wynagrodzeniu urlopowym?

Każdy pracownik ma prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego. Jednocześnie przepisy Kodeksu pracy zastrzegają, że za czas tego urlopu pracownikowi przysługuje takie wynagrodzenie, jakie by uzyskał, gdyby w tym czasie pracował. W przypadku gdy oprócz wynagrodzenia zasadniczego pracownik otrzymuje także premie, uwzględniane są one w wynagrodzeniu urlopowym w sposób przewidziany przepisami prawa pracy.

Premia regulaminowa

Obowiązkowym składnikiem wynagrodzenia jest wynagrodzenie zasadnicze. Inne świadczenia płacowe mają charakter fakultatywny, oznacza to więc że mogą, lecz nie muszą, być wprowadzone do treści stosunku pracy (por. wyrok SN z dnia 11 grudnia 2007 r., sygn. akt I PK 157/07). Często spotykanym dodatkowym składnikiem wynagrodzenia są różnego rodzaju premie. Przy czym kodeksowe przepisy z zakresu prawa pracy nie regulują problematyki premiowania pracowników. Zatem zasady przyznawania takich składników wynagrodzenia powinny wynikać z przepisów zakładowych lub z umowy o pracę.

W praktyce premie dzielimy na regulaminowe i uznaniowe. Premia regulaminowa ma charakter roszczeniowy i na ogół periodyczny. Wielokrotnie w kwestii tego rodzaju premii wypowiadał się Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 22 września 2000 r., sygn. akt I PKN 33/00, SN stwierdził, że: "Premia wypłacana co pewien czas za okresy zróżnicowane co do ich długości, jest świadczeniem periodycznym, do którego nie ma zastosowania wyłączenie przewidziane w § 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego (…) (który wyłącza niektóre świadczenia płacowe z podstawy wynagrodzenia urlopowego - przypis redakcji)".

Ponadto prawo do premii regulaminowej i jej wysokość nie zależą od swobodnego uznania pracodawcy. Pracownik, który spełnił regulaminowe przesłanki konieczne do jej wypłaty, ma do niej prawo (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2005 r., sygn. akt I PK 146/04). Podobne rozstrzygnięcie zapadło w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2006 r., sygn. akt II PK 13/06. Zdaniem SN pracodawca, który prawo do określonego świadczenia przyznaje po spełnieniu przez pracownika ocennych warunków, dysponuje pewnym zakresem swobody. Jednakże gdy te warunki są konkretne i sprawdzalne, to świadczenie jest premią, a nie nagrodą i podlega uwzględnieniu w wynagrodzeniu urlopowym. Dlatego w określonych okolicznościach premia nazwana uznaniową może faktycznie spełniać przesłanki do uznania jej za premię regulaminową.

Premia regulaminowa przysługuje po spełnieniu warunków wymaganych do jej uzyskania wskazanych np. w regulaminie premiowania.

Premie w wynagrodzeniu urlopowym

Wśród premii regulaminowych można wyróżnić premie stałe, zmienne, za okresy nie dłuższe niż miesiąc lub za okresy dłuższe niż miesiąc.

Zasady przyjmowania ich w wynagrodzeniu urlopowym określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego… (Dz. U. z 1997 r. nr 2, poz. 14 ze zm.). W myśl § 8 tego aktu prawnego, składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, tzw. zmienne miesięczne (tu zmienna regulaminowa premia miesięczna), uwzględnia się przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. W przypadkach znacznego wahania ich wysokości składniki te mogą być przyjęte z okresu 12 miesięcy kalendarzowych. Natomiast składniki wypłacane za okresy dłuższe niż miesiąc (tu np. premia kwartalna lub roczna) wypłaca się w przyjętych terminach ich wypłaty, a okres urlopu dla obliczenia ich wysokości traktowany jest na równi z okresem wykonywania pracy. Tego rodzaju premii nie przyjmuje się więc do podstawy wynagrodzenia urlopowego.

Nagroda (premia) uznaniowa

W wielu firmach pracownicy mają wypłacane tzw. premie uznaniowe, których przyznanie zależy od swobodnego uznania pracodawcy. Faktycznie mają one charakter nagród, nawet jeśli zostały nazwane premiami. Pracownikowi nie przysługuje roszczenie o wypłatę takiej premii. W uzasadnieniu do wyroku z dnia 20 stycznia 2005 r., sygn. akt I PK 146/04, Sąd Najwyższy stwierdził, że pojęcie premii uznaniowej jest wewnętrznie sprzeczne i nie powinno być stosowane w regulaminach wynagradzania, które określają konkretne i sprawdzalne warunki jej przyznawania. Natomiast w wyroku z dnia 20 lipca 2000 r., sygn. akt I PKN 17/00, SN wskazał, że tzw. premia uznaniowa, niemająca charakteru roszczeniowego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego. Jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie, a także nagrody z zakładowego funduszu nagród podlegają bowiem wyłączeniu z wynagrodzenia urlopowego.

Przykład

Pracownik w okresie od 21 do 31 października 2013 r. (72 godz.) korzystał z urlopu wypoczynkowego. Otrzymuje on wynagrodzenie zasadnicze w stałej stawce miesięcznej wynoszącej 3.200 zł oraz zmienną miesięczną premię regulaminową. W lipcu br. ze względu na niespełnienie warunków do uzyskania premii (z powodu choroby) pracownik nie otrzymał premii. W sierpniu br. premia wyniosła 2.200 zł, a we wrześniu br. uzyskał premię w kwocie 1.800 zł. Pracownik przepracował w lipcu br. 104 godz. (w pozostałym okresie był chory), a w sierpniu i wrześniu br. po 168 godz.

Za 72 godziny urlopu w październiku br. pracownikowi przysługiwało wynagrodzenie urlopowe od zmiennych składników w wysokości:

(0 zł + 2.200 zł + 1.800 zł) : (104 godz. + 168 godz. + 168 godz.) = 9,09 zł,

9,09 zł × 72 godz. = 654,48 zł.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)